Het zijn niet alleen steden als Shanghai en Dubai waar de meest indrukwekkende hoogbouwprojecten te bewonderen zijn. De Stichting Hoogbouw telt in Nederland al ruim 200 torens hoger dan 70 meter en er staan er nog tientallen op stapel. Erik Faber, voorzitter Stichting Hoogbouw en partner Fakton: “Vaak is daarbij sprake van spectaculaire architectuur. Tegelijk moet je dan de vraag stellen of die hoogbouw uitvoeringstechnisch wel praktische maakbaar was. Ook nog binnen de strenge regels die qua veiligheid op en rond de bouwlocatie gelden. Hoogbouwprojecten zijn niet meer weg te denken in ons land, maar we moeten daarbij soms vaker met beide benen op de grond blijven staan.”

Tussen optimisme en pessimisme zit realisme, stelt Ronald Daalman, Ontwikkelmanager Fakton. “Als je over gigantische budgetten beschikt, kun je het spektakel van Shanghai en Dubai volgen, maar hier kijken we altijd naar de kosten. De appartementen moeten uiteindelijk in relatieve zin betaalbaar blijven, ook die penthouses bovenin. Ik kom in mijn werk hoogbouwprojecten tegen waar de uitvoering en steigerbouw een stevige uitdaging vormen. Een kroon bovenin de toren, waar dan de steigers omheen moeten worden bevestigd. Of een plan voor een  naaldvormig gebouw, waarbij je vooraf denkt hoe je gevelelementen omhoog kunt hijsen en monteren. Je ziet ook ‘greenwashing’, soms op een gekunstelde manier proberen om groen in hoogbouw te integreren. Vanzelfsprekend moeten het geen eenheidsworsten worden, maar je zou pleiten voor simplificatie van ontwerpen. Mede omdat je dan ook meer aan prefabricage kunt denken, wat tot voordelen qua kwaliteit,  duurzaamheid, lichter bouwen, veilige montage en kostenvoordelen kan leiden.”

Vandaag de dag is de rol van prefabricage bescheiden bij hoogbouwprojecten, zien Faber en Daalman. Veel casco’s zijn en worden in het werk gestort. Faber: “Het is erg aannemersafhankelijk in de hoogbouw. Weinig aannemers zijn ingesteld op prefabricage. Wel wordt voor balkons, liftkernen en stabiliteitswanden regelmatig gebruik gemaakt van prefab betonelementen. En ook de gevelelementen worden vaker geprefabriceerd. En je ziet steeds meer dat (onderdelen voor) de installaties kant-en-klaar worden aangeleverd en gemonteerd.”

Ultieme voorbeeld van prefab hoogbouw

“Er is in veel gevallen sprake van hybride constructies,” constateert Daalman. “Het zou mooi zijn als er meer conceptmatige prefab hoogbouw wordt ontwikkeld. Je ziet dat prefabricage in woning- en utiliteitbouw de genoemde voordelen aantoont. Dan liggen er dus ook kansen voor hoogbouwprojecten. Niet voor niets heeft BAM voor de bouw van de Zalmhaventoren gekozen voor complete gevelelementen. De Zalmhaventoren is 203 meter hoog, heeft een mast van 12 meter en is met z’n 215 meter het hoogste gebouw van de Benelux. De crux zit ‘m in de in de combinatie van geprefabriceerde gevelelementen en een speciaal ontwikkelde zelfklimmende hijsloods. Daardoor konden de gevelelementen langs de gevel worden gehesen in plaats van zwaaiend met een torenkraan. Dat is praktischer en veiliger. De regelgeving rondom veiligheid is onlangs een stuk strenger geworden. De Zalmhaventoren is op dit moment het ultieme voorbeeld van hoogbouw met een slimme manier van prefabricage.”

Het is volgens de Stichting Hoogbouw geen sinecure om bijvoorbeeld een compleet gevelelement op grote hoogte wind- en waterdicht te monteren. Pluspunt is dat alle technische detailleringen van gevelsluitende elementen, kozijnen, glas, hekwerken en verankeringen keurig in de fabriek zijn uitgewerkt, maar je houdt de dagaansluiting die perfect moet passen tijdens de montage. Verder blijft een vraagstuk dat de toren voor minimaal 100 jaar staat, maar dat er in de loop der jaren mogelijk kozijnen of glas moet worden vervangen. Ook daarover moet worden nagedacht, want de glazenwassersinstallatie is daar niet geschikt voor. Binnen de Stichting Hoogbouw zijn er allerlei bijeenkomsten waar vertegenwoordigers uit een breed spectrum van de bouw over dit soort aspecten discussiëren.”

Ultieme voorbeeld van prefab hoogbouw

“Er is in veel gevallen sprake van hybride constructies,” constateert Daalman. “Het zou mooi zijn als er meer conceptmatige prefab hoogbouw wordt ontwikkeld. Je ziet dat prefabricage in woning- en utiliteitbouw de genoemde voordelen aantoont. Dan liggen er dus ook kansen voor hoogbouwprojecten. Niet voor niets heeft BAM voor de bouw van de Zalmhaventoren gekozen voor complete gevelelementen. De Zalmhaventoren is 203 meter hoog, heeft een mast van 12 meter en is met z’n 215 meter het hoogste gebouw van de Benelux. 

 De crux zit ‘m in de in de combinatie van geprefabriceerde gevelelementen en een speciaal ontwikkelde zelfklimmende hijsloods. Daardoor konden de gevelelementen langs de gevel worden gehesen in plaats van zwaaiend met een torenkraan. Dat is praktischer en veiliger. De regelgeving rondom veiligheid is onlangs een stuk strenger geworden. De Zalmhaventoren is op dit moment het ultieme voorbeeld van hoogbouw met een slimme manier van prefabricage.”

Het is volgens de Stichting Hoogbouw geen sinecure om bijvoorbeeld een compleet gevelelement op grote hoogte wind- en waterdicht te monteren. Pluspunt is dat alle technische detailleringen van gevelsluitende elementen, kozijnen, glas, hekwerken en verankeringen keurig in de fabriek zijn uitgewerkt, maar je houdt de dagaansluiting die perfect moet passen tijdens de montage. Verder blijft een vraagstuk dat de toren voor minimaal 100 jaar staat, maar dat er in de loop der jaren mogelijk kozijnen of glas moet worden vervangen. Ook daarover moet worden nagedacht, want de glazenwassersinstallatie is daar niet geschikt voor. Binnen de Stichting Hoogbouw zijn er allerlei bijeenkomsten waar vertegenwoordigers uit een breed spectrum van de bouw over dit soort aspecten discussiëren.”

Verdichtingsopgave

Erik Faber: “Nederland wordt steeds meer een hoogbouwland. Dat terwijl wij hier op dik water moeten bouwen. In Rotterdam moet je voor een toren van 200 meter de  draagkrachtige lagen op 60 à 70 meter diepte zoeken. Dan praat je over hoge investeringen in de fundering. Bouw je meer met prefab, dan kan het gebouw lichter worden en bespaar je direct op die dure fundering. Wij krijgen regelmatig vragen van gemeenten over hun hoogbouwplannen. 

De definitie is dat hoogbouw begint bij 70 meter, daaronder noemen wij het middelhoogbouw, mede omdat het Bouwbesluit tot 70 meter voorschriften omvat. Bij veel van die vragen van gemeenten zou je niet van hoogbouw maar van een verdichtingsopgave moeten spreken. Hoogbouw is een middel bij die verdichting, geen doel. Er zit ook altijd emotie op hoogbouw, ook daarom kun je beter over verdichtingsopgave spreken. Binnen die opgave is er ruimte voor middelhoogbouw en hoogbouw. In een goede stedelijke setting. Prefab bouwwijzen kunnen naar mijn mening daar een extra boost aan geven, al is het alleen al vanwege de hogere bouwsnelheid, het manoeuvreren op de krappe bouwplaats en de veiligheid op en rondom de bouwplaats.”

PREFAB 2023 Jaarboek

In januari 2023 komt het PREFAB 2023 Jaarboek uit. Wilt u deze aanvragen of wilt u een positie in het Jaarboek? 

MAIL NAAR DE MOGELIJKHEDEN